Sztabiński Grzegorz

Grzegorz Sztabiński (1946-2020) – profesor zwyczajny w Katedrze Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego i w Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, gdzie oprócz zajęć z zakresu teorii i historii sztuki kierował Pracownią Kompozycji Intermedialnej.

Opublikował książki: Problemy intelektualizacji sztuki w tendencjach awangardowych (Łódź 1991), Dlaczego geometria? Problemy współczesnej sztuki geometrycznej (Łódź 2004), Inne idee awangardy. Wspólnota, wolność, autorytet (Warszawa 2011). Dla wydawnictwa UNIVERSITAS zredagował wybory pism estetycznych Władysława Strzemińskiego (Kraków 2006) i Tadeusza Pawłowskiego (Kraków 2010). Opublikował słownik artystów Imiona własne sztuki łódzkiej. Współczesne malarstwo, grafika, rzeźba i twórczość intermedialna (Łódź 2008). Ostatnia wydana jego książka to Inne pojęcie estetyki (Universitas, Kraków 2020). Od 1999 roku był redaktorem naczelnym rocznika „Art Inquiry. Recherches sur les arts”.

Jako artysta zajmował się malarstwem, rysunkiem, sztuką instalacji i sporadycznie sztuką performance; prace jego były pokazywane na wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych (np. São Paulo Art Biennial, 1979; the International Triennial of Drawing in Wrocław, 1978, 1981, 1988, 1992, 1995; Third International Symposium of Performance Art, Lyon 1981; the Symposium of Systematic and Constructive Art in Madrid, 1989; 20 plenerów spod znaku geometrii,
Katowice 2004).

Został odznaczony Srebrnym Medalem “Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Grzegorz Sztabiński, Pismo natury – Transcendencja

 

Dwie pierwsze wystawy z cyklu „Pismo natury – Transcendencja” zorganizowane zostały w miejscach o odmiennym charakterze.

Pismo natury – Transcendencja I, Marienkirche we Frankfurcie/O, 2014

Pierwsza odbyła się w zabytkowej świątyni Marienkirche we Frankfurcie/O w 2014 roku. Lokalizacja ta nadała stworzonej instalacji charakter pytania o sacrum. Wprowadziłem do wnętrza historycznej świątyni regularną strukturę złożoną z kartek do pisania na maszynie, na których ułożone zostały fragmenty gałązek. Wywoływały one w tej sytuacji skojarzenia z literami jakiegoś nieznanego alfabetu, przywołując na myśl średniowieczne i romantyczne idee przyrody jako tajemniczego pisma. Struktury takie wykonywałem już podczas niektórych wcześniejszych wystaw. W Marienkirche stworzony na podłodze układ nawiązywał wizualnie do podziałów występujących w witrażach znajdujących się nad prezentowana pracą. Oprócz tego (był to element nowy) uwzględniłem w instalacji motyw wiązania. Grubą liną obwiązany został jeden z filarów kościoła. Oprócz tego połączyłem sznurkiem białym lub czarnym część prezentowanych gałązek. Czynność wiązania ma bogaty sens symboliczny. Odnosi się do łączenia różnych rzeczywistości, dobrowolnego, często upragnionego związku lub skrępowania ograniczającego swobodę. Przygotowując tę instalację dowiedziałem się, że romańskie kolumny katedry w Würzburgu (nazywane imionami kolumn świątyni Salomona – Jachin i Booz) zdobione są motywami ośmiokrotnego lub czterokrotnego owinięcia sznurem z jednym i dwoma węzłami. Hans Biedermann podkreśla niejasny sens tej symboliki. Tworząc instalację zaproponowałem wejście w jej krąg.

 

 

Pismo natury – Transcendencja II, pustostan przy ul. Karl-MarxStraße 179 we Frankfurcie/O, 2015

Druga realizacja, wykonana w 2015 roku, miała miejsce w pustostanie przy ul. Karl-MarxStraße 179 również we Frankfurcie/O. Pomieszczenie to było dawnym lokalem sklepowym. Wprawdzie usunięte zostały z niego sprzęty, jednak jego wygląd przywodził na myśl pierwotną funkcję. Panowała w nim atmosfera bezosobowości, anonimowości, na jaką zwracał uwagę Marc Augé pisząc o „nie-miejscach” – przestrzeniach nie tworzących ani tożsamości, ani relacji międzyludzkich. Oprócz części obiektów użytych do zrealizowania pracy w Marienkirche (nawiązanie to było świadome i celowe) użyłem także swoich prac z cyklu „Cięcia”, które zawiesiłem na ścianie. Realizując tę instalację uwzględniłem kilkakrotnie odniesienia do motywów związanych z sensem transcendentnym: ołtarza, księgi natury, symbolicznych węzłów itp. Zasadniczo jednak nie chciałem zamieniać pustostanu w rodzaj świątyni. Pytanie moje było szersze: czy w przypadku nie-miejsca możliwe jest wyjście ponad lub poza to, co dane w jakimkolwiek sensie?

 

 

Pismo natury – Transcendencja III, Otwarta Pracownia w Krakowie, 2016

Trzecia instalacja z cyklu „Pismo natury – Transcendencja” zlokalizowana została w przestrzeni sztuki, w krakowskiej „Otwartej Pracowni”, galerii o bardzo wyrazistym charakterze. Krytyczna analiza Rafała Solewskiego w tekście Metaphysical cognition in hermeneutic interpretation: remarks on Grzegorz Sztabiński’s The Writing of Nature – Transcendence III [Metafizyczne poznanie w hermeneutycznej interpretacji. Uwagi o wystawie Grzegorza Sztabińskiego Pismo Natury – Transcendencja III, „Estetyka i Krytyka”, 43 (4/2016): Hermeneutics and Art, red. Dominika Czakon, Jean Grondin, s. 125-144] wyjaśniała w jaki sposób artysta uważa znaki pisma za ukryte w naturze ślady transcendencji oraz w jaki sposób relacja między dziełem sztuki a miejscem jest wykorzystywana do budowania nowych kontekstów każdej ekspozycji (służąc zawsze do odkrycia transcendencji). W artykule została opisana gra modeli wyodrębniania przedmiotu poznania metafizycznego. Samo poznanie metafizyczne przez odczytywanie „pisma natury”, ujawnione w hermeneutycznej interpretacji dzieła sztuki – instalacji Grzegorza Sztabińskiego prezentowanej w miejscu zaskakująco skłaniającym do czytania, uznane zostało za sposób bycia w świecie proponowany przez sztukę.